Grote doorbraak voor universele vrouwenrechten in Frankrijk. Liberté, egalité, féminité met Nederlandse inbreng.

Vandaag kan de Franse Senaat met dit amendement van Senator Nathalie Delattre een vierde belangrijke bescherming voor vrouwen toevoegen aan de Wet ter versterking van de republikeinse principes van president Macron. Als dit amendement wordt aangenomen, zal voortaan ook huwelijkse gevangenschap – de gedwongen voortzetting van een huwelijk tegen de wil van de vrouw in – in Frankrijk actief worden verboden en bestreden. Frankrijk kan daarmee na Nederland het tweede land ter wereld worden dat deze rechten wettelijk verankert. 

Alleen al het indienen van het amendement is een grote stap voor vrouwenrechten en een erkenning van het onrecht van huwelijkse gevangenschap. Het amendement wordt ingediend door de fractie van de RDSE en bouwt uitdrukkelijk voort op zowel Nederlandse wetgeving als op het plan van aanpak van de EU-fractie Renew Europe. Beide kwamen tot stand na een lange juridische en politieke strijd van de Nederlandse vrouwenrechtenorganisatie Femmes for Freedom. 

Femmes for Freedom is dan ook ongelooflijk blij met deze grote doorbraak in Frankrijk en spreekt de hoop uit dat andere landen in de EU, na Nederland en Frankrijk, zullen volgen op deze belangrijke weg naar vrouwenrechten voor álle vrouwen in de EU.

De wet die het Franse parlement vandaag behandelt, borgt drie uiterst belangrijke rechten  in de privé-sfeer van vrouwen met wortels in islamitische landen en gemeenschappen:

1. een verbod voor artsen om nog ‘maagdelijkheidsverklaringen’ af te geven voor meisjes en vrouwen; 
2. een hard optreden tegen het uithuwelijken van meisjes en vrouwen; 
3. een strenge aanpak van polygamie. 

Door het amendement komt daar nu als vierde bij:

4. het verbod op gedwongen voortzetting van het huwelijk, de zogeheten huwelijkse gevangenschap.

Als deze rechten verankerd worden in de wet zet Frankrijk een grote stap vooruit in de gelijkberechtiging van al haar burgers, ongeacht afkomst, sekse of levensovertuiging.

Wat is huwelijkse gevangenschap?

Huwelijkse gevangenschap is de gedwongen voortzetting van het huwelijk, als de vrouw het religieus gesloten islamitische huwelijk wel wil ontbinden, maar de man niet. Een islamitische scheiding is alleen mogelijk met zijn medewerking. Het omgekeerde komt niet voor – een man kan altijd scheiden als hij wil, ook zonder instemming van de vrouw. Een ernstige rechtsongelijkheid. 

Een vrouw in huwelijkse gevangenschap kan in dat geval wel voor de wet scheiden, maar die scheiding wordt geen enkel islamitisch geleid land erkend (met uitzondering van Marokko, Tunesië en Turkije). Het niet-kunnen-ontbinden van een religieus huwelijk komt in alle religieuze tradities voor. Maar de gevolgen voor vrouwen in islamitisch gesloten huwelijken zijn het grootst. 

Een vrouw die in huwelijkse gevangenschap verkeert, kan in Nederland of Frankrijk zelf of daarbuiten het slachtoffer worden van zwaar eergerelateerd geweld. Zij kan strafrechtelijk vervolgd worden wegens overspel of bigamie in de islamitisch geöriënteerde landen van herkomst, indien zij daarvoor een familiebezoek is en iemand aangifte tegen haar doet. Alleen om het enkele feit dat zij een nieuwe relatie is aangegaan of een nieuw burgerlijk huwelijk heeft gesloten. In sommige landen staat daar zelfs de doodstraf op. Haar man kan intussen wél alsnog een tweede islamitisch huwelijk sluiten, omdat voor de man polygamie is toegestaan. Zo komt de vrouw in huwelijkse gevangenschap en een staat van polygamie terecht, en dat alles tegen haar wil. 

Hierdoor ontstaat niet een tweederangs, maar zelfs een derderangs burgerschap voor moslimvrouwen. Femmes for Freedom vindt deze grove schending van de mensenrechten ontoelaatbaar.

Wat kan een democratische rechtsstaat tegen huwelijkse gevangenschap doen?

Tien jaar geleden begon vrouwenorganisatie Femmes for Freedom in Nederland de strijd om vrouwen de juridische middelen te geven zich te bevrijden uit huwelijkse gevangenschap. 

Na een lange strijd hebben de Nederlandse vrouwen in een islamitisch huwelijk het grondrecht om te kunnen scheiden tóch verworven. Zowel in het Nederlandse strafrecht als in het burgerlijk recht heeft de Nederlandse staat inmiddels alle noodzakelijke maatregelen genomen om huwelijkse gevangenschap tegen te gaan. De rechter kan, op grond van de onrechtmatige daad en de schending van fundamentele mensenrechten, de man bevelen mee te werken aan de ontbinding van het islamitisch huwelijk. Op straffe van dwangsommen.

Verdere bescherming van vrouwenrechten: Frankrijk en de EU

Alle landen van de EU hebben het VN-Vrouwenverdrag – officieel de Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination against Women (CEDAW) – ondertekend en geratificeerd. Daarmee is het in het standpunt van Femmes for Freedom ook de dure plicht van elk EU-land om alle noodzakelijke maatregelen, inclusief wetgeving, te treffen die nodig zijn om ervoor te zorgen dat vrouwen mensenrechten en fundamentele vrijheden genieten.

De fractie Renew Europe in het Europees Parlement, waartoe Macron’s regeringspartij LREM behoort net als de Nederlandse VVD en D66, behoren, heeft in haar actieplan uit 2018 al de stappen heeft voorbereid die EU-landen direct kunnen nemen om vrouwen te vrijwaren van gedwongen voortzetting van het huwelijk, tegen haar wil. De weg is er, het plan is er. 

Een speciale “shout out” voor Fanny Weiersmuller-Sacepe die ons continu is blijven steunen en aan wiens inzet wij dit Franse succes mede te danken hebben. Merci Fanny for your feminist solidarity and sisterhood!