Column Shirin Musa: stereotypering

Honours studenten van de Rijksuniversiteit Groningen bogen zich afgelopen voorjaar over negatieve stereotypering van vrouwen. Ook directeur van Femmes for Freedom Shirin Musa heeft hier ervaringen mee. Voor het magazine van de honours studenten schreef zij de volgende column:

“Waar kom je vandaan? Uit Colombia of zo?” vragen mensen vaak aan mijn Turks-Nederlandse vriendin. Als ze dan zegt dat ze uit Rotterdam komt, weten ze van geen ophouden en blijven ze doorvragen. De volgende vraag is of ze op DENK stemt en voor Erdogan is. Waarom ze geen hoofddoek draagt, is ook een veelgestelde vraag. Mensen moeten heel snel informatie kunnen verwerken en op basis daarvan een inschatting maken van situaties en hoe ze daarop moeten reageren. Waarschijnlijk is dat niet mogelijk zonder bepaalde beelden in je hoofd te hebben: als iemand een net pak draagt zal het een hoger opgeleid iemand met een goede baan zijn. Als iemand veel tattoos heeft, zal het wel een vrachtwagenchauffeur zijn. We weten allemaal dat dit soort beelden lang niet altijd klopt, maar toch blijven we ze gebruiken. Dat heeft soms vervelende gevolgen: de zwarte man in de dure auto, die steeds weer aangehouden wordt omdat die auto wel gestolen zal zijn. De vrouw met kort rokje die steeds weer aangesproken wordt, omdat ze wel beschikbaar zal zijn.

Echt lastig wordt het als de media negatieve stereotypes neerzetten over onderwerpen die over moslims gaan. Ik ben een aantal keren op TV geweest. Omdat ik zelf onvoldoende vooronderzoek gedaan had, begreep ik niet hoe zo’n programma in elkaar zat. En wat gebeurde er? Ik werd als een verdrietige, onderdrukte vrouw geportretteerd, die hard voor zichzelf had moeten vechten om zich aan de onderdrukking van de moslimgemeenschap te ontworstelen. Daarna kwamen witte juristen uitleggen welke juridische maatregelen er genomen zijn en nog nodig zijn. Maar potverdorie, mijn gevecht was minstens zoveel tegen de Nederlandse overheid die nog aan het uitvinden was dat in moslimkringen hetzelfde gevecht voor vrouwenrechten gaande is, als 60 jaar geleden in christelijke kringen. En ik wist meer van de juridische kwesties dan die witte juristen, want ik had de wetgeving en hulpverlening zelf bedacht en voor elkaar gelobbied in de politiek.

Mijn strijd voor vrouwenrechten is ook regelmatig belicht geweest door schrijvende media. De eerste keer dat ik werd geinterviewd, wilde ik sterk en vrolijk gefotografeerd worden. De journaliste en fotograaf wilden echter een dramatische foto. De gordijnen moesten voor een theatraal effect half dicht en ik moest strak kijken. Van vrienden heb ik het advies gekregen hier niet meer aan mee te doen en zelf mijn eigen beelden te bepalen. In latere artikelen over mijn politieke en maatschappelijke agenda werden andere onherkenbaar vrouwen geinterviewd. Alle kranten gebruikten de volgende beelden: Afghaanse vrouwen in boerka’s, Iraanse vrouwen met chadors, kamelen, tenten en handen die met henna zijn beschilderd. En dit terwijl de vrouwen die door Femmes for Freedom geholpen worden in de meeste gevallen geen hoofddoek dragen, laat staan een boerka! Ook komen ze niet uit de woestijn en wonen ze niet in tenten! Soms noemen ze zich zelfs geen moslim!

Ik heb geleerd van mijn ervaringen en werk niet meer mee aan media-uitingen die leiden tot onwerkelijke negatieve stereotyperingen. Ik durf nu te onderhandelen en wil zelf de beelden bepalen die recht doen aan het verhaal. En als er toch voor boerka’s, kamelen, tenten en henna-beelden wordt gekozen, laat ik via sociale media van me horen. Ik heb het VN-Vrouwenverdrag (CEDAW) immers aan mijn zijde. Artikel 5 van het CEDAW bepaalt dat de Nederlandse overheid negatieve stereotyperingen moet tegengaan. Het aanhoudend negatief stereotyperen is volgens het CEDAW een rem op de ontwikkeling naar verdere gelijkheid tussen mannen en vrouwen.

Ook de mode- en reclamefotografie kan helpen om moslimvrouwen op een mooie en originele manier te fotograferen, kijk maar naar Vogue Arabia of naar de laatste Dolce and Gabana campagne. Het is grappig om te zien dat de commercie hier de verandering leidt. Deels komt dat omdat men door heeft dat er geld te verdienen valt aan de moslimvrouw, als je haar vrouwelijk en modern afbeeldt. Deels komt het ook omdat de internationale reclamebureau’s meer diversiteit kennen, ook in de leidinggevende functies. Het is dus belangrijk dat ook in Nederland dit soort veranderingen plaatsvinden. Hoe snel dat gaat, bepalen we met zijn allen. Leg je daarom niet neer bij stereotypering in de media of reclame, maar kaart het aan op twitter, facebook, instagram met opniestukken etc. Niet alleen als je zelf moslimvrouw bent, ook als niet-moslim vrouw moet je baas over eigen beeld zijn.