Huwelijksdwang

Slachtoffers zijn vaak tussen de 16 en 25 jaar. Er kan sprake zijn van geweld bij huwelijksdwang, maar vaker is het zo dat slachtoffers onder zulke grote sociale en emotionele druk staat dat ze geen nee durven te zeggen. Vaak leggen slachtoffers zich neer bij het huwelijk. Sommigen lopen van huis weg, met als gevolg verstoting en/of (eergerelateerd) geweld.

Een gearrangeerd huwelijk is niet per se huwelijksdwang. Als beide partners met het gearrangeerde huwelijk instemmen, dan is er geen sprake van dwang. Bij huwelijksdwang gaat het om de druk en dwang die uitgeoefend wordt om te trouwen, en niet om het feit dat het huwelijk gearrangeerd is. Huwelijksdwang komt vooral voor in sommige niet-westerse gemeenschappen en zeer gesloten gemeenschappen.

Welke rechten heeft iemand?

In Nederland heb je het recht om je eigen partner uit te kiezen.
Huwelijksdwang is strafbaar in Nederland. De gevangenisstraf voor huwelijksdwang is twee jaar. Om het slachtoffer te beschermen kan een verdachte van huwelijksdwang in voorlopige hechtenis worden genomen.
Niet alleen slachtoffers zelf, maar ook iemand uit de omgeving van het slachtoffer kan aangifte doen van huwelijksdwang. Bij (vermoedens van) huwelijksdwang kan een aanstaand huwelijk tegengehouden worden.
Iemand die is gedwongen om te trouwen kan het huwelijk via de rechter ongeldig laten verklaren. Dit moet binnen een half jaar na het huwelijk geregeld worden middels een advocaat. Dit geldt echter alleen voor partners die (ook) burgerlijk getrouwd zijn.
Per december 2015 is de ‘Wet tegengaan huwelijksdwang’ ingegaan. Met deze wetgeving kan een minderjarige niet meer trouwen. Bij minderjarigen die wel getrouwd zijn, gaat het om een religieus of informeel huwelijk of om een wettig huwelijk dat in het buitenland is gesloten. In Nederland worden huwelijken die in het buitenland zijn gesloten tussen minderjarige partners niet erkend. Erkenning van het huwelijk kan aangevraagd worden, maar dit kan pas als beide partners boven de 18 jaar zijn.
Indien een neef en nicht willen trouwen, kan dit alleen als er onder ede een verklaring is afgelegd door beide partners dat zij uit vrije wil toestemming geven voor het huwelijk.

Hoe herken ik huwelijksdwang en huwelijkse gevangenschap?

Signalen zijn soms moeilijk te herkennen. Signaallijsten zijn niet volledig en de meeste signalen kunnen ook op andere problemen wijzen. Het is belangrijk dat het u opvalt wanneer een situatie afwijkt van het normale gedrag. Er wordt onderscheid gemaakt in signalen die wijzen op mentale problemen en gedragsverandering.

Mentale en fysieke klachten

Symptomen van spanning en angst (trillen, zweten, slapeloosheid, hoofdpijn, buikpijn); symptomen van machteloosheid (neerslachtigheid, vermoeidheid); depressiviteit; zelfmoordpogingen; zelfbeschadiging; stoornissen (posttraumatische stressstoornis, dissociatieve identiteitsstoornis); eetproblemen; slaapproblemen; laag zelfbeeld; wantrouwig; relatieproblematiek; problematiek rondom seksualiteit en intimiteit.

Gedragssignalen

Gedragsverandering (teruggetrokken, agressief); sociaal isolement; verbreekt opeens vriendschappen; zendt tegenstrijdige boodschappen uit; zegt afspraken steeds af; altijd in het bijzijn van partner/familie; gedraagt zich anders bij partner/familie; mag niet over eigen geld/identiteitspapieren beschikken; onderdanige houding; kleedt zich opeens anders; heeft een dubbelleven; vertoont stiekem gedrag (geheime afspraken, stiekem geld sparen); ziet op tegen vakantie; onverklaarbare afwezigheid; teruglopende school- of werkprestaties; pogingen of plannen om te vluchten; gaat op lang familiebezoek in het buitenland; ongewenste zwangerschap; stiekeme relatie; plotselinge verloving/bruiloft; roddels in gemeenschap; verzoekt een maagdelijkheidsverklaring.

Wat kan ik doen bij huwelijksdwang?

Volg bij situaties van huwelijksdwang altijd de Meldcode Eergerelateerd Geweld.
Neem contact op met het Landelijk Knooppunt Huwelijksdwang en Achterlating en/of Veilig Thuis om de situatie te bespreken en advies in te winnen.
Als het om kindhuwelijken gaat, wijs de ouders en het kind er dan op dat het verboden is om in Nederland als minderjarige getrouwd te zijn. Het huwelijk zal hier niet erkend worden. Het zal voor veel problemen zorgen en de kinderbescherming zal zich ermee bemoeien.
Vertel (potentiële) slachtoffers over hun rechten als mens. Als jongeren weten wat hun rechten zijn, is de kans groot dat ze eerder proberen het gesprek aan te gaan met hun ouders. Laat hen de ouders vertellen dat ze zelf willen kiezen met wie ze trouwen en dat dat hun recht is. Ook kan het helpen om aan de familie te laten zeggen wat ze wel willen, bijvoorbeeld studeren en een goede baan vinden.
Ga niet zomaar in gesprek met de ouders. Dit kan gevaarlijk zijn voor het (potentiële) slachtoffer.
Het is belangrijk om het delen van informatie in kleine kring te houden. Als informatie naar buiten komt, kan het slachtoffer nog meer problemen krijgen.